Door de eeuwen heen heeft het thema ´opvoeden´ veel aandacht gekregen. Zo ook van twee van de meest invloedrijke filosofen aller tijden: John Locke en Immanuel Kant. Terwijl Locke in zijn visie de nadruk legt op ervaring en het belang van de opvoeder als actieve gids, benadrukt Kant de rol van autonomie en morele ontwikkeling. In deze blogpost proberen wij antwoord te krijgen op een opvoedkundige vraag via deze twee visies.
John Locke
Locke zag het kind bij geboorte als een onbeschreven blad (tabula rasa), volledig kneedbaar. Alle kennis van een mens wordt later verworven. Een kind moet je niet dwingen, maar juist stimuleren.
Immanuel Kant
Kant geloofde dat een kind wordt geboren met dierlijke instincten, die door zijn omgeving gevormd worden tot een volledig mens met potentie. Dit proces gaat gepaard met discipline en cultuur.
Voorbeeldcasus
Pietje is een 10-jarige jongen die sinds enkele maanden gitaarles volgt. Zijn ouders merken echter dat hij vaak geen zin heeft om te oefenen. Ze proberen hem aan te moedigen, maar Pietje blijft zich verzetten en zegt dat hij liever iets anders doet, zoals gamen.
Pietje’s ouders staan voor een uitdaging. Ze vragen zich af hoe ze Pietje kunnen ondersteunen zijn liefde voor het gitaarspelen opnieuw aan te wakkeren.
De oplossing volgens de visie van John Locke
Soms zijn kinderen nu eenmaal lastig, zoals Locke zou zeggen. Ook dat gaat wel weer voorbij. Locke zou het waarschijnlijk vooral enorm waarderen dat Pietje vanuit de basis geïnteresseerd is in muziek en in gitaar spelen.
Het zou wellicht beter zijn geweest als Pietje eerst een stapje terug had gedaan en aan zijn ritmegevoel had gewerkt, bijvoorbeeld door dansles te nemen, voordat hij met gitaarles begon.
Dit zou niet alleen zijn muzikale ontwikkeling, maar ook zijn houding ten goede komen.
Volgens Locke zijn strikte regels niet zo belangrijk in de opvoeding. Kinderen kunnen zich namelijk vaak niet aan alle regels houden, en als opvoeder ben je alleen maar bezig met politieagent spelen. Of je kijkt af en toe weg, waardoor het kind je niet meer als autoriteit ziet.
Het is effectiever om kinderen gewoonten aan te leren. De ouders van Pietje zouden bijvoorbeeld elke dag samen met hem kunnen dansen. Zo krijgt hij plezier in bewegen en leert hij ritme.
Later kunnen ze altijd weer terug overstappen naar gitaarles. Leren zou leuk moeten zijn, en het is waarschijnlijk dat Pietje het oefenen niet leuk vindt door de manier waarop de lessen gegeven worden. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig, en als ze ergens plezier in hebben is dwang niet nodig.
De oplossing volgens de visie van Immanuel Kant
Volgens Kant zou het belangrijkste voor Pietje zijn dat hij leert gitaarspelen, zelfs als hij het niet leuk vindt. Kinderen hebben baat bij regelmaat, structuur en discipline. Als we teveel aandacht schenken aan het klagen van pietje, stimuleren we juist zijn negatieve gedrag. Als hij blijft weigeren om te oefenen, zou er volgens Kant een consequentie moeten volgen. Het feit dat Pietje nu moeilijk doet, is volgens hem een gevolg van zijn opvoeding. Kinderen zijn in het begin vaak ongeleide projectielen, en zonder de juiste begeleiding blijven ze dat.
Opvoeden hoeft niet altijd leuk te zijn, en kinderen hebben nu eenmaal baat bij duidelijke regels en een gestructureerde omgeving.
Kant zou straffen in de opvoeding liever vermijden. In plaats van Pietje naar zijn kamer te sturen, zou Kant aanraden om met hem in gesprek te gaan en begrip te tonen voor zijn gevoel. Door een kind te isoleren als straf, leert het niet waarom leren zo belangrijk is, maar koppelt het simpelweg het niet-leren aan straf. Zonder gewenste verandering. Dit staat haaks op het idee dat het bespelen van een instrument veel voordelen kan opleveren voor zijn toekomst.
Geduld, tijd en een zorgvuldige benadering zijn essentieel om deze situatie op te lossen. Het kweken van moreel besef is hierbij van groot belang. Pietje moet begrijpen waarom het belangrijk is om door te zetten, ook als iets niet meteen leuk is.
Welk standpunt spreekt jou het meeste aan? Wat kun je meenemen uit deze casus en kun je het zelf ook toepassen?
Bronnen: Filosofie van de opvoeding – Wikipedia, Jensen, S. & Meester, F. (2017) De Opvoeders, Wat filosofie de schipperende ouder kan leren. Hollands Diep